....................................................................................
Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 12 Αυγούστου 2011
Ονειρο στο κύμα του εξπρεσιονισμού
«Ονειρο στο κύμα» Φεστιβάλ Αθηνών - Πειραιώς 360
Από την πληθώρα των νεανικών ελληνικών προτάσεων του φετινού Φεστιβάλ, θα ξεχωρίσω δύο απόπειρες, πολύ διαφορετικές μεταξύ τους ως προς το ύφος και το περιεχόμενο, κυρίως γιατί πιστοποιούν η καθεμιά για λογαριασμό της τη διαρκή πίστωση του θεάτρου μας με ετερόκλητα σκηνικά ρεύματα.
Στιγμιότυπο από την παράσταση «όνειρο στο κύμα» του
Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη
Η πρώτη πρόταση αφορά την εξέταση της λογοτεχνικής μας παράδοσης, με μια ευρηματική και δυναμική επιστροφή στον Παπαδιαμάντη και στο ερωτικό του διήγημα «Ονειρο στο κύμα», σε σκηνοθεσία και ερμηνεία του Θανάση Σαράντου. Η δεύτερη είναι μια συλλογική και πολιτική απόπειρα μετατροπής του θεατρικού γεγονότος σε ανοικτή επικοινωνία με τα κοινωνικά καθέκαστα. Πρόκειται για το «Ταξίδι με το τρένο», που παρουσίασαν ο Ανέστης Αζάς και η ομάδα του, στο πλαίσιο της νεανικής αστικής δράσης του Φεστιβάλ με τίτλο «Πολεοδομία».
Το εγχείρημα του Σαράντου ανήκει βέβαια στην παπαδιαμαντολογία που έχει ενσκήψει στο θέατρό μας τα τελευταία χρόνια και που τώρα, ενισχυμένη από τον επετειακό στέφανο στον άγιο των γραμμάτων μας, πλουτίζει τις σκηνές μας. Χωρίς αμφιβολία η αγαστή μεταφορά του Παπαδιαμάντη στο θέατρό μας είναι απόκτημα της μεταπολιτευτικής μας ενδοσκόπησης και περιδιάβασης στους τόπους της σκηνικής ιθαγένειας. Εκεί, ο ποιητής της ηθογραφίας αποκαλύπτεται σε μεταλλωρύχο των γνησιότερων ορυκτών της ελληνικής φυλής. Κάτι εξαιτίας αυτής της βαθιάς επικοινωνίας του με κάτι το γνήσιο, το αληθινό αλλά και διαχρονικό, κάτι που η ίδια η γλώσσα του -με όλες τις διακυμάνσεις της- αντηχεί ιδανικά στους θεατρικούς χώρους, ο Παπαδιαμάντης έχει πια μεταβληθεί σε σταθερό αρωγό του καλλιτεχνικού μας ρεπερτορίου.
Ευρηματικά σκηνικά
Επόμενο είναι στον απόηχο από τα παπαδιαμαντικά σήμαντρα να αναφανούν και ορισμένες περισσότερο αξιόλογες προτάσεις. Η παράσταση του «Ονείρου στο κύμα» μας ενδιαφέρει, όχι μόνο γιατί έγινε από αληθινή αγάπη προς τον Σκιαθίτη ποιητή, αλλά και γιατί προσπαθεί να ανοίξει τον κατεστημένο τρόπο ασκητικής παρουσίασής του με περισσότερο ευρηματικά σκηνικά μέσα.
Για το ίδιο το διήγημα και την αξία του ουδείς βέβαια λόγος. Είναι χιλιακουσμένο κι όμως προκαλεί ακόμα, τη χιλιοστή πρώτη φορά που ακούγεται επί σκηνής, την πρώτη του θαυμαστή εντύπωση. Την αίσθηση της υγρασίας ενός ονείρου που επεμβαίνει στο σκοτεινό και σκονισμένο δωμάτιο της βιοπάλης. Την εικόνα μιας χαραμάδας ελεύθερης σκέψης στο βασίλειο του συμβιβασμού. Την επιθυμία μιας ανάτασης, πρόσκαιρης έστω, ενάντια στην καταδίκη μιας στερημένης ζωής.
Ο ερωτισμός του διηγήματος περπατά πέρα από τη σαρκική ηδονή, στο επίπεδο της αληθινής ψυχικής πλήρωσης, που, αν και ετεροχρονισμένη, παραμένει ισχυρότερη από όλα τα ψυχαναλυτικά εργαλεία με τα οποία διαβάζουμε τελευταία τον Παπαδιαμάντη.
Αυτά τα στοιχεία πιστεύω ότι στηρίζουν την απόδοση του Σαράντου. Μονόλογος, βέβαια, γεμάτος από την παρήχηση του έρωτα, από το υγρό του στοιχείο και την πανίσχυρη αθωότητά του. Ετσι, η αφήγηση του κοινού, κοινότατου δικηγορίσκου αποκαλύπτει στο φόντο μια ιστορία μεγαλύτερη από το μπόι και από το παρόν του.
Σαν μυστικό, το όνειρο στο κύμα γίνεται, αντί για πηγή ενοχής, ενθύμηση ελευθερίας και διέξοδος προς μια άλλη ζωή, χαμένη πια και μακρινή, ζωντανή όμως στα όνειρά μας.
Μέσα στη λιμνοθάλασσα που πλημμυρίζει το ταπεινό του γραφειάκι (σκηνικά και κοστούμια της Εύας Μανιδάκη), ο Σαράντος πλέκει την ιστορία του μικρού βοσκού που έζησε σε μια νύχτα την ερωτική αποθέωση. Εντονος και σύνθετος φωτισμός (από τον Σάκη Μπιρμπίλη), εμβάπτιση στο υγρό στοιχείο, βίντεο και μουσική κλιμάκωση (από τον Λάμπρο Πηγούνη) που ακολουθούν το κείμενο.
Αστικός συμβιβασμός
Κάποιος θα απαιτούσε μια περισσότερο λιτή απόδοση του Παπαδιαμάντη, ωστόσο ακριβώς αυτό είναι το κλειδί της παράστασης: ο σεμνός και ταπεινός δικηγόρος-συγγραφέας κρύβει -αποκρύπτει- έναν βυθό από επιθυμίες, αισθήσεις, ορμές.
Οπως και να 'χει, μια τέτοια «εξπρεσιονιστική» οπτική μάς κάνει καλό, έπειτα από τόσες δεσμίδες ηθογραφικής, νεο-ηθογραφικής, μετα-ηθογραφικής δραματοποίησης του Παπαδιαμάντη.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Σαράντος δίνει μια ερμηνεία γεμάτη από τον βουβό νόστο του αστικού συμβιβασμού.
Από εκεί και πέρα, το να ανεβάζεις γενικά Παπαδιαμάντη σημαίνει ότι λίγο-πολύ ανεβάζεις τον ίσκιο του. Ο ίδιος μένει κρυφός στα όνειρα και τις διαψεύσεις του, μέσα στην ακριβή και μελαγχολική αγιοσύνη του. Το «Ταξίδι με το τρένο» θα μας απασχολήσει στο επόμενο σχόλιό μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου