Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 1 Αυγούστου 2011
Μεγαλειώδης ο «Ριχάρδος Γ'» στην Επίδαυρο
«Ριχάρδος Γ'» The Bridge Project - Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου
Είναι απολύτως φανερό ότι, αυτή τη φορά στην Επίδαυρο, ο κοσμικός αντίλαλος του «Ριχάρδου» -αντανάκλαση της λάμψης των Οσκαρ- κάλυψε σημαντικό μέρος της καλλιτεχνικής πράξης.
Η λαίδη Αννα (Αναμπελ Σόλεϊ), που λίγο πριν θρηνούσε σύζυγο
και πεθερό, υποκύπτει στη γοητεία του δολοφόνου τους
Μια ολόκληρη πολιτεία κινήθηκε στη διάρκεια του τριημέρου προς το θέατρο της Αργολίδας για να παρακολουθήσει τον σεξπιρικό ήρωα να βρυχάται επί σκηνής, με τη συνδρομή του οσκαρικού διδύμου Κέβιν Σπέισι και Σαμ Μέντες. Τι προηγείται, άραγε, σε αυτές τις περιπτώσεις, το θέατρο ή το θέαμα; Δύσκολο να απαντήσει κανείς. Και όποιος έσπευσε στην Επίδαυρο για να δει τον Σπέισι να ερμηνεύει τον Ριχάρδο δεν είναι βέβαια καλλιτεχνικώς περισσότερο «ύποπτος» από εκείνον που πήγε να δει τον Ριχάρδο παιγμένο από τον Σπέισι.
Τα υπόλοιπα ανήκουν στον χώρο της κριτικής. Με πρώτο βέβαια το τυπικό σχόλιο σχετικά με τη μεταφορά της παράστασης στον απαιτητικό χώρο της Επιδαύρου. Ξεπερνώ κάπως διστακτικά τα όποια τεχνικά ζητήματα -πράγματι ένα μέρος του κοινού δεν έβλεπε καλά- και δεν διστάζω να πω ότι αυτή τη φορά μάλλον το αντίθετο συμβαίνει. Η επιτυχία της Επιδαύρου δείχνει ότι η παράσταση κανονικά ασφυκτιά σε κλειστό χώρο. Κι αυτό, όχι μόνο λόγω της άριστης τεχνικής κατάρτισης των ηθοποιών του θιάσου, αλλά και γιατί στη σκηνοθεσία του Μέντες και στον τρόπο ερμηνείας του θιάσου, ο Σέξπιρ επιστρέφει στο αυθεντικό λαϊκό κλίμα: αντί για την «αναπαράσταση», έχουμε την παρουσίαση του ραδιούργου βασιλιά Ριχάρδου του Γ', την αφήγηση της ιστορίας του.
Ο Μέντες και βέβαια ο Σπέισι στηρίζουν την ερμηνεία του Ριχάρδου σε αυτή την ιδέα. Ο πρώτος στήνει την παράσταση στο «εδώ». Με περιγραφική αναλυτικότητα, με κινηματογραφικά εργαλεία και με την υπόκρουση κατάλληλης μουσικής, παρουσιάζει την ιστορία της ανάρρησης του γελοίου στη θέση του τρόμου. Σε κάποια σημεία -όπως στην εισαγωγή ταμπλό πριν από την κάθε σκηνή- η σκηνοθεσία του θυμίζει έντονα παράσταση πολιτικού θεάτρου. Και σε άλλα -όπως στην ειρωνική φόρτιση των σκηνών με νατουραλιστικά ένθετα στοιχεία- φτάνει μέχρι τα όρια του ψευδο-ντοκιμαντέρ.
Από 'κεί και πέρα βέβαια το μερίδιο του θριάμβου ανήκει στον πρωταγωνιστή. Οι περισσότεροι κριτικοί αναγνώρισαν στον Ριχάρδο τού Σπέισι την παλιά δοκιμασμένη απόδοση του σεξπιρικού κακού που φορεί την εσθήτα του παλιανθρώπου τσαρλατάνου - έστω και με γενναιότερη αυτή τη φορά δόση από χιούμορ. Δεν ξέρω τι είδαν οι Βρετανοί κριτικοί στον κλειστό χώρο, αλλά εδώ, στην Επίδαυρο, κάθε αναφορά στο ψυχολογικό υπόβαθρο είναι όχι μόνο άκαιρη αλλά και άχρηστη. Ο Ριχάρδος του Σπέισι εμφανίζεται στον ανοιχτό χώρο χωρίς τα κλισέ της «μοναξιάς» και της «συμπλεγματικής προσωπικότητας». Πρόκειται για έναν Ριχάρδο εξωτερικά νατουραλιστικό, διαχυτικότατο, εκδηλωτικότατο και, κατά την άποψή μου, καθόλου μα καθόλου ανασφαλή. Είναι μακράν ο πιο χαρισματικός της γενιάς του, ο πλέον ευφυής και ο πιο δραστήριος. Και βέβαια παραμένει ο πλέον κυνικός. Οπως είναι φυσικό, μπροστά σε μια τέτοια άγρια βιταλιτέ οι υπόλοιποι ήρωες (και ακολουθώντας τους οι ηθοποιοί του θιάσου) ωχριούν. Ο Ριχάρδος πράγματι γεμίζει με την προσωπικότητά του το θέατρο της ιστορίας, όπως ο Σπέισι γεμίζει με το ταλέντο του τη σκηνή του θεάτρου.
Ωστόσο το ζήτημα της ερμηνείας του Σπέισι δεν ολοκληρώνεται εδώ. Με σώμα ευλύγιστο και υπερκινητικό παρά την παραμόρφωση, ο Ριχάρδος του δεν φέρνει μια νέα απάντηση, όσο μια νέα ερώτηση. Η παράσταση και η ερμηνεία του Σπέισι δεν ενδιαφέρεται από πού τέλος πάντων πηγάζει τόση κακία, αλλά πώς αυτή μπορεί να επιβάλλεται τόσο εύκολα στον κόσμο. Φαίνεται ότι η επικέντρωση στον «έναν κακό» μάς εμποδίζει να δούμε το ότι αυτός δεν είναι μόνος του. Πρώτα πρώτα έχει φανερούς συμμάχους στο καταχθόνιο σχέδιό του. Κάποιοι μάλιστα, όπως ο Δούκας του Μπάκιγχαμ (Chukchi Iwuji), τον ξεπερνούν προς στιγμήν σε φαντασία και τόλμη. Επειτα, βρίσκει στον δρόμο για την εξουσία έτοιμα ερείσματα απ' όλους εκείνους τους μικρούς «Ριχάρδους» που κρύβουν οι διεκδικητές τού στέμματος. Και βέβαια χειρίζεται έξοχα το ίδιο το σύστημα του πολιτικού μάρκετινκ. Σε αυτό το βασίλειο, λοιπόν, κανείς δεν είναι αθώος. Ο δικτάτορας δεν ανοίγει δρόμο προς την εξουσία. Εκμεταλλεύεται τα κενά ηθικής που αφήνουν οι άλλοι στο πέρασμά τους.
Ο Μέντες μάς θυμίζει όμως κάτι ακόμα. Πως το καλό στο τέλος θριαμβεύει. Καθώς τα εγκλήματα του τυράννου αυξάνουν, αυξάνει και η συσπείρωση του καλού εναντίον του, και μάλιστα με την εμπλοκή του μεταφυσικού στον φυσικό κόσμο. Η παράσταση του Μέντες δίνει μεγάλη βαρύτητα στον ρόλο της Μαργαρίτας (Gemma Jones). Και είναι μάλλον επίτευγμα ότι κατορθώνει να επιβάλει στον κυνικό κόσμο του Ριχάρδου την αίσθηση μιας τραγικής, υπερβατικής λύσης.
Σαν υστερόγραφο, λοιπόν, η αναφορά μας σε δύο σκηνές. Πρώτα στην αντιπαράθεση των δύο στρατοπέδων, Ριχάρδου και Ρίτσμοντ, σε μια κινηματογραφική σχεδόν αντιπαραβολή Καλού και Κακού. Κι έπειτα, στην τελευταία σκηνή, με το πτώμα του Ριχάρδου να επιδεικνύεται στο πλήθος σαν σφαχτάρι κρεμασμένο ανάποδα. Σκηνή χλευασμού για τον απαίσιο τύραννο, αποθέωσης όμως για τον ηθοποιό που τον ερμηνεύει. Μεγάλη και υπέροχη πονηριά, πλασμένη με αληθινή τέχνη. Αυθεντικός Σέξπιρ.
Δεν μοιράζονται ίσως όλοι τον ίδιο ενθουσιασμό. Είναι ωστόσο γεγονός πως ζήσαμε όλοι μια σημαντική στιγμή στη ζωή της Επιδαύρου. Καθώς το κοινό σηκώθηκε στο τέλος για να αποθεώσει τον πρωταγωνιστή και τους συντελεστές, αισθανθήκαμε ότι συμμετέχουμε στην ώση της πλατιάς αναγνώρισης που μόνο το θέατρο μπορεί να προσφέρει. Δεν ξέρω πώς αισθάνθηκε ο Σπέισι. Αλλά μια Επίδαυρος με αυτές τις προσωπικότητες και τη λάμψη, με αυτή την κοσμική αλλά και καλλιτεχνική αναγνώριση, με αυτόν τον κόσμο και την υποδοχή, μια Επίδαυρος στο κέντρο των γεγονότων και των συζητήσεων σε εθνική και παγκόσμια κλίμακα, είναι νομίζω η φιλοδοξία κάθε καλόπιστου οραματιστή της.
Και ταξιτζήδες με φυλλάδια
Τα 130-150 ταξί, που από νωρίς χθες το απόγευμα είχαν καταλάβει κεντρικές θέσεις του πάρκινγκ της Επιδαύρου, δεν είχαν μεταφέρει από γειτονικά μέρη της Πελοποννήσου θεατές στο θέατρο. Απεργοί αυτοκινητιστές από Αρκαδία, Αργολίδα και Κορινθία πήγαν για να μοιράσουν σε Ελληνες και τουρίστες τρίγλωσσα φυλλάδια, στα οποία εξηγούν τον αγώνα τους εναντίον της απελευθέρωσης του επαγγέλματός τους. Εντελώς ειρηνική ήταν η παρουσία τους, χωρίς διάθεση να προκαλέσουν πρόβλημα στην παράσταση. Γιατί, προς στιγμήν, οι άνθρωποι του Φεστιβάλ είχαν θορυβηθεί περιμένοντας τα χειρότερα (από καθυστέρηση μέχρι ακύρωση του «Ριχάρδου Γ'») αν οι απεργοί εμπόδιζαν την προσέλευση των 9 χιλιάδων θεατών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου