"Η αγωνία της προφορικότητας", από το Γιάννη Λεοντάρη για τον Λευτέρη Βογιατζή

........................................................

Η αγωνία της προφορικότητας

Για τα δύο χρόνια από την απώλεια, λίγες σκέψεις για την σκηνική προφορικότητα όπως τη διερευνούσε ο Λευτέρης Βογιατζής:

Ο Βογιατζής απέφευγε τόσο τον ουδέτερο, άνευρο και μηχανιστικό χειρισμό της λέξης, όσο και το αντίθετό του, τη θεατρική καλλιέπεια. Αυτό που αναζήτησε είναι ο εσωτερικός μηχανισμός που καθιστά τη λέξη ένα εύθραυστο εργαλείο της προφορικότητας. Διερεύνησε τρόπους και τις τεχνικές ώστε να αναπαραχθεί στην πρόβα η αβεβαιότητα και η ρωγμή του προφορικού λόγου ενώ παράλληλα απαιτούσε από τον ηθοποιό κάτι εξαιρετικά παράδοξο: να έχει απόλυτο έλεγχο ή τουλάχιστον συνείδηση αυτής της αβεβαιότητας. Η λέξη για τον Βογιατζή δεν είναι ψηφίδα ενός προαποφασισμένου συνόλου και τακτοποιημένου συνόλου. Το κείμενο στο μυαλό του ηθοποιού δεν πρέπει να είναι ποτέ οριστικό. Η αγωνία της προφορικότητας, όταν δεν γνωρίζουμε ποια ακριβώς λέξη πρόκειται να χρησιμοποιήσουμε ή διστάζουμε στην οριστικοποίηση των σημείων στίξης, πρέπει, μέσω της τεχνικής να μεταφερθεί στην πρόβα και στην παράσταση. Το ερώτημα είναι αν αυτή η συνθήκη του ηθοποιού, αυτή η «αγωνία της λέξης» είναι κάτι που μπορεί να διδαχτεί.
Για όσους είχαμε την τύχη να δούμε επί σκηνής την αναπνοή αυτού του κινδύνου, το ερώτημα θα μείνει για πάντα μετέωρο. Του το οφείλουμε.

Αντόν Τσέχωφ: Οι καλλιεργημένοι άνθρωποι... (tvxs.gr, 16 Μάιος. 2015)

........................................................

Αντόν Τσέχωφ: Οι καλλιεργημένοι άνθρωποι...

 
                                              tvxs.gr, 16 Μάιος. 2015

"Οι καλλιεργημένοι άνθρωποι σέβονται την ανθρώπινη ατομικότητα και γι' αυτό είναι πάντοτε συγκαταβατικοί, γελαστοί, ευγενικοί, υποχρεωτικοί.

Δεν χαλούν τον κόσμο για το σφυρί ή για τη γομολάστιχα που χάθηκαν. Δεν αγανακτούν για τους θορύβους ή το κρύο. Δέχονται με καλοσύνη τα χωρατά και την παρουσία ξένων ανθρώπων στο σπιτικό τους. Δεν συμπονούν μονάχα τους κατώτερους, τους αδύναμους και τις γάτες. Πονάει η ψυχή τους και για κείνο που δεν φαίνεται με γυμνό μάτι.

Είναι ντόμπροι και φοβούνται το ψέμα σαν τη φωτιά. Δεν λένε ψέματα ακόμα και για τιποτένια πράγματα. Το ψέμα προσβάλλει εκείνους που το ακούνε και ταπεινώνει στα μάτια τους εκείνους που το λένε. Δεν παίρνουν ποτέ πόζα, στο δρόμο είναι όπως και στο σπίτι τους, δεν ρίχνουν στάχτη στα μάτια του κατώτερου τους.

Δεν είναι φλύαροι και δεν αναγκάζουν τον άλλο να ακούει τις εκμυστηρεύσεις τους όταν δεν τους ρωτάει. Δεν ταπεινώνονται για να κεντήσουν τη συμπόνια του διπλανού. Δεν παίζουν με τις ευαίσθητες χορδές της ψυχής των άλλων για να κερδίζουν σαν αντάλλαγμα αναστεναγμούς και χάδια.

Δεν λένε "εμένα κανείς δεν με καταλαβαίνει", ούτε "πουλήθηκα για πέντε δεκάρες", γιατί αυτά δείχνουν πως αποζητάν τις φτηνές εντυπώσεις. Είναι πρόστυχα τερτίπια, ξεθωριασμένα, ψεύτικα. Δεν είναι ματαιόδοξοι. Δεν τους απασχολούν τέτοια ψεύτικα διαμάντια όπως οι γνωριμίες με εξοχότητες.

Όταν κάνουν δουλειά που δεν αξίζει ένα καπίκι, δεν γυρίζουν με χαρτοφύλακα των εκατό ρουβλιών και δεν καμαρώνουν πως τάχα τους άφησαν να μπουν εκεί που δεν επιτρέπουν στους άλλους. Κι ο Κριλώφ ακόμα λέει πως το άδειο βαρέλι ακούγεται πιο πολύ από το γεμάτο.

Αν έχουν ταλέντο, το σέβονται. Θυσιάζουν γι' αυτό την ησυχία τους, τις γυναίκες, το κρασί, την κοσμική ματαιότητα. Είναι περήφανοι για την αξία τους και έχουν συνείδηση της αποστολής τους. Αηδιάζουν από την ασχήμια και καλλιεργούν μέσα τους την ομορφιά.

Δεν μπορούν να κοιμηθούν με τα ρούχα, δεν μπορούν να βλέπουν στο τοίχο κοριούς, να πατούν σε φτυσιές. Δαμάζουν όσα μπορούν και εξευγενίζουν το ερωτικό ένστικτο. Δεν κατεβάζουν βότκα όπου βρεθούν. Πίνουν μονάχα όταν είναι ελεύθεροι και τους δίνεται ευκαιρία. Γιατί τους χρειάζεται "γερό μυαλό σε γερό κορμί".

Πηγή: Η τάξη μας!

Στη μνήμη του Λευτέρη Βογιατζή (από τη «LIFO», 15/10/2009)

.......................................................

Προσθήκη λεζάντας

 Στη μνήμη του Λευτέρη Βογιατζή
 

‘’…Η υποκριτική πρέπει με κάποιο τρόπο να μεταφέρει αυτή την αγωνία του ανθρώπου που προσπαθεί να εκφραστεί χωρίς να ξέρει με ποιο τρόπο ακριβώς…

…- Τι ζητάς από τους ηθοποιούς σου;

- Εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, όσο γίνεται, και στην κοινή προσπάθεια, όχι σιγουριά. Γιατί ακόμη κι αν υπάρχει ταλέντο, αν δεν υπάρχει δεκτικότητα, τα πράγματα γίνονται δύσκολα. Και θέλω και την «αθωότητα» του να αντιμετωπίζουν ως κάτι φυσικό το γεγονός της άγνοιάς τους – θέλω να πω, μπορεί να μην κατέχουν κάτι τη δεδομένη στιγμή, το οποίο μπορεί να κατακτήσουν σε λίγο. Αυτό τι σημαίνει; Με το να μοιράζονται αυτή την άγνοια, τη χρησιμοποιούν, την αντιμετωπίζουν δημιουργικά.

-         Πόσο χρειάζεται το μυαλό, πόσο σημαντική είναι η ευφυΐα του ηθοποιού;

- Η κατανόηση στο θέατρο δεν έχει να κάνει με την εκλογικευμένη κατανόηση. Άλλωστε, και σ’ αυτό το είδος κατανόησης υπάρχουν συμβατικά όρια, δεν είναι ποτέ εντελής. Στο σχολείο έξυπνοι μαθητές δεν τα καταλαβαίνουν όλα, αλλά έχουν την ευχέρεια να πείθουν ότι κατάλαβαν. Υπάρχουν άνθρωποι στον χώρο μας που μιμούνται την τρέχουσα γλώσσα της κριτικής ή της διανόησης, κι ενώ έχουν επιφανειακές γνώσεις περνιούνται για ευφυείς και καλλιεργημένοι…

                                                                Λευτέρης Βογιατζής

                                                    (από τη «LIFO», 15/10/2009)