"Η τραγωδία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας" του Rimas Tuminas, σκηνοθέτη της παράστασης "Οιδίπους τύραννος" του Εθνικού θεάτρου και του θεάτρου Βαχτανγκοφ στην Επίδαυρο (29 & 30/7/2016)

.............................................................

Η τραγωδία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας

του Rimas Tuminas, σκηνοθέτη*

   Η τραγωδία του Σοφοκλή Οιδίπους Τύραννος ηχεί σήμερα ως ιστορία μιας γενιάς που έχει φύγει και ενός ανθρώπινου μεγαλείου που έχει χαθεί.

   Εκείνοι ήταν άνθρωποι ικανοί να βιώσουν την ενοχή, μια δυνατότητα που περικλείει τη σοφία και το μεγαλείο του ανθρώπου.

   Οι άνθρωποι εκείνης της γενιάς έχουν πια φύγει. Ο πατέρας και η μητέρα μου ανήκαν σ' αυτούς. Πάντα είχαν στο νου τους ότι, σε οποιαδήποτε στιγμή της ζωής τους, ένας άνθρωπος μπορεί να θεωρήσει τον εαυτό του ανάξιο της θέσης για την οποία τον προορισε η μοίρα.

   Από τη σημερινή σκοπιά, οι άνθρωποι της προηγούμενης γενιάς φαντάζουν σαν τους αρχαίους τιτάνες - εκείνα τα πελώρια πλάσματα που ήταν δυνατά σαν τους αιώνιους βράχους. Άνθρωποι τέτοιας ρωμαλέας καταγωγής ήταν έτοιμοι να δεχτούν ως την πιο σημαντική αποκάλυψη  της ζωής τους, την ξαφνική συνειδητοποίηση της ίδιας τους της ήττας, της ταπείνωσης ή των εγκλημάτων που άθελά τους διέπραξαν απέναντι σε ό,τι πολυτιμότερο είχαν : τα παιδιά, το σπίτι, την πατρίδα τους.

    Η δύναμη των ανθρώπων της προηγούμενης γενιάς έγκειτο επίσης στην ετοιμότητά τους να αυτοτιμωρηθούν για το έγκλημά τους. Η ενοχή τους απαιτούσε εξιλέωση. Ήταν δράστες και ταυτόχρονα δικαστές. Οι τιμωρίες που επέβαλλαν στον εαυτό τους ήταν οι πιο σκληρές. Να συγχωρείς τον πλησίον σου, αλλά όχι τον εαυτό σου: αυτή είναι αρχαία ηθική βάση ανθρώπου που ποτέ δεν ξεχνά ότι φαίνεται ανάξιος στα μάτια του Θεού.

Τέτοιοι άνθρωποι έχουν σχεδόν εκλείψει σήμερα. Το να αυτοτιμωρείσαι για τις αμαρτίες σου είναι εκτός μόδας!  Στην εποχή μας επικρατεί η αίσθηση της απόλυτης αθωότητας. Για ό,τι άσχημο συμβαίνει, οι άνθρωποι αναζητούν ευθύνες οπουδήποτε αλλού εκτός από τον ίδιο τον εαυτό τους: στους γείτονες, στην πόλη, στην πολιτική, στην κυβέρνηση, στη χώρα. Λένε: "μακάρι να είχα γεννηθεί σε μια άλλη οικογένεια ή σε άλλη χώρα ή σε διαφορετική εποχή· τότε όλα θα ήταν διαφορετικά...".

 

   Για μένα, ο κύριος χαρακτήρας της τραγωδίας Οιδίπους τύραννος δεν είναι ο Οιδίποδας, αλλά η Ιοκάστη - αυτή η στοργική μητέρα, ευγενική σύζυγος, σπουδαία βασίλισσα και σοφή γυναίκα, που μετά την απώλεια του συζύγου της αγάπησε τον ήρωα που έσωσε την πατρίδα της. Η Ιοκάστη αποτελεί πηγή δύναμης τόσο για τον Οιδίποδα όσο και για τον Κρέοντα. Η αυτοτιμωρία της είναι η πιο σκληρη. Και δεν θα μπορούσε να ήταν διαφορετικά για τους Τιτάνες, η μόνη ενδεδειγμένη τιμωρία για τα εγκλήματά τους είναι ο θάνατος.

*Σημείωση: Ο Rimas Tuminas είναι ο σκηνοθέτης της παράστασης "Οιδίπους τύραννος" που παρουσίασαν σε συμπαραγωγή το Θέατρο Βαχτάνγκοφ και το Εθνικό Θέατρο της χώρας μας την Παρασκευή και το Σάββατο (29/7 και 30/7 αντίστοιχα) στο θέατρο της Επιδαύρου. Το παραπάνω κείμενο είναι από το πρόγραμμα της παράστασης.