Για τον "Αίαντα" του Σοφοκλή στη Μικρή Επίδαυρο (31/7 & 1/8/2015)

.............................................................

  Για τον "Αίαντα" του Σοφοκλή 
                                
                                 στη Μικρή Επίδαυρο

 
  Είδα την παράσταση του "Αίαντα" στη Μικρή Επίδαυρο. Και μού γεννήθηκε ένα μεγάλο ερώτημα - εγώ το θεωρώ μεγάλο ερώτημα. Ποια η σχέση του σημερινού ανθρώπου και καλλιτέχνη - ηθοποιού με το αρχαίο ελληνικό δράμα; Με ποιές υποκριτικές αποσκευές το προσεγγίζει; Με ποια εκφραστικά μέσα;...

Θυμίζω τον κατά τον Αριστοτέλη ορισμό της τραγωδίας:

«Έστιν ουν τραγωδία μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας, μέγεθος εχούσης, ηδυσμένω λόγω, χωρίς εκάστω των ειδών εν τοις μορίοις, δρώντων και ου δι’ απαγγελίας, δι’ ελέου και φόβου περαίνουσα την των τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν». Στέκομαι στο "μέγεθος εχούσης". Το ερμηνεύω ως οριοθέτηση απέναντι στο καθημερινό δράμα του σύγχρονου ανθρώπου αλλά και στη καλλιτεχνική του έκφραση, είτε στη λογοτεχνία, είτε στο θέατρο, είτε στις άλλες παραστατικές τέχνες, που ο ρεαλισμός προσφέρει μέσα για την προσέγγισή του. Για τη συγκεκριμένη παράσταση το ερώτημα αφορά τον πρωταγωνιστή της. Φτάνει άραγε να καταθέτει ο καλλιτέχνης μόνο τη νεανική του ιδιοσυγκρασία,  ανεπεξέργαστη, με όλη του την αλήθεια, όπως τη βιώνει στις μέρες μας; Μπορεί ο Αίαντας (ο ρόλος) να σταθεί, να περπατήσει στους δρόμους του σύγχρονου ελληνικού άστεως; Να διεκδικήσει την αξιοπρέπεια του και την τιμή του, όπως την διεκδίκησε, ας πούμε, ο Ρωμανός και ο οιοσδήποτε εξεγερμένος νέος; Και αν μπορεί (που μπορεί, γιατί κανείς δεν θα τον εμποδίσει) ποιους θα αφορά το δράμα του; Στην περίπτωση που αποδεχθούμε την κατ' αυτόν τον τρόπο  αντιμετώπιση και διαχείριση των αιτημάτων του ήρωα - που κατά τη γνώμη μου είναι η διεκδίκηση και η αποκατάσταση της Αξιοπρέπειας και της Τιμής που η Άδικη Εξουσία πρόσβαλε (και δεν είναι τυχαία τα αρχικά κεφαλαία που χρησιμοποιώ) χάνεται ο  σ υ μ π α ν τ ι κ ό ς ορίζοντας της τραγωδίας και γίνεται μια δραματουργία μικροδιενέξεων ανθρώπων. Προς τι όμως οι θεοί να ανακατεύονται στις ανθρώπινες υποθέσεις και να θέλουν να τιμωρήσουν την Ύβρι τους; Θυμίζω ότι το έργο ξεκινά με την θεά Αθηνά που έχει ορίσει τους κανόνες του παιχνιδιού, ενός παιχνιδιού που θα καταλήξει με την αυτοκτονία του ήρωα (τη μοναδική επί σκηνής στο αρχαίο μας δράμα). 

   Εδώ πρέπει να κάνω μια διευκρίνηση: όταν αναζητώ το "μέγεθος" στην παράσταση, δεν αναζητώ την εκφραστικότητα του μεγαλόσχημου, την εκφραστικότητα την κληρονομημένη από τον γερμανικό εξπρεσιονισμό (βλ. παράδοση Εθνικού Θεάτρου) και από τον λαϊκό εξπρεσιονισμό του Θεάτρου Τέχνης και του Κουν, αλλά αναζητώ την προσωπική εκφραστικότητα του ερμηνευτή στο πιο λιτό και πυκνό σχήμα της που (ακριβώς λόγω της λιτότητάς της ) αγκαλιάζει το σύμπαν μέσα στο οποίο ζούμε και φυσικά μας περικλείει, αν όχι όλους, τους περισσότερους που συγκινούμαστε. Γιατί η ορχήστρα και η σκηνή του αρχαίου δράματος δεν είναι το σταυροδρόμι αθηναϊκών δρόμων, που μπορεί να περιφέρονται χρήστες ουσιών είτε είναι κάτω από την επήρειά τους, είτε έχει τελειώσει και έχουν διάλειμμα φωτεινό, που μπορεί να συγκρουσθούν όργανα της τάξεως με εξεγερμένους νέους του 2015, είναι το πεδίο της μάχης που συγκρούστηκαν, συγκρούονται και θα συγκρούονται οι ανδρείοι, οι ανιδιοτελείς, οι "τοις ένδον ρήμασι πειθόμενοι" (βλ. την "Υποσημείωση" του Άρη Αλεξάνδρου) με την ανελέητη Εξουσία και τους εκπροσώπους της όπου γης. Σε μικρότερο βαθμό αυτός ο προβληματισμός αφορά τους άλλους ερμηνευτές της παράστασης και κάποιες στιγμές των ερμηνειών τους που ένιωσα ότι το ζητούμενο της αφαίρεσης και της λιτότητας χανόταν. 

   Πρέπει να αναγνωρίσω ότι το κατ' εμέ ζητούμενο, στο μέγιστο βαθμό,  επιτεύχθηκε στα χορικά μέρη του έργου και εδώ η αφαιρετικη λύση που δόθηκε με την ζωντανη μουσική παιγμένη από τον συνθέτη της παράστασης Άγγελο Τριανταφύλλου ήταν ευθύβολη, εύστοχη, καίρια. Καιρό είχα να ακούσω καθαρά,  συγκεκριμένα και "μελισμένα" (όσο έπρεπε) χορικά αρχαίου δράματος.

   Βλέπω τη φωτογραφία της υπόκλισης των συντελεστών της παράστασης. Βλέπω τη λιτότατη όψιν των ρούχων της δεκαετίας του '5ο. Δεν ενοχλήθηκα από την επιλογή, αν και τη βρήκα αστήριχτη. Οι ήρωες είναι στρατιωτικοί, πλην της Αθηνάς και της Τέκμησας. Αναζήτησα την αιτιολόγηση της επιλογής. Δεν την είδα στην παράσταση.

                                                       Μεθόδιος Αργουμέντης

 

                              Και για την αντιγραφή Θάλεια και Μελπομένη

"Αίας" του Σοφοκλή. Με τον Χάρη Φραγκούλη στον επώνυμο ρόλο και μια dream-team ηθοποιών της νεότερης γενιάς (Κων/νος Αβαρικιώτης, Σοφία Κόκκαλη, Μιχάλης Σαράντης, Θάνος Τοκάκης, Άγγελος Τριανταφύλλου, Νικόλας Χανάκουλας ),