"Το να ερμηνεύεις είναι να πεθαίνεις..." από τον Γιώργο Κιμούλη ("ΑΥΓΗ", 09.02.2014)

..............................................................

Το να ερμηνεύεις είναι να πεθαίνεις...

•  από τον Γιώργο Κιμούλη
• "ΑΥΓΗ", 09.02.2014

 

[Τι ήταν αυτό που τον έκανε να ξεχωρίζει; Μα ακριβώς αυτό που όλοι οι άλλοι έλεγαν "μεταμόρφωση". Αυτό που εύκολα λένε: "πουθενά δεν ήταν ίδιος"!]

Ο Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν είναι νεκρός! Προσπαθώντας, με κόπο, είναι αλήθεια, να κλείσω μάτια και αυτιά σ' όλο αυτό το πανηγύρι που έχει στηθεί γύρω από τον θάνατό του (ναρκωτικά, σύριγγες σε μπράτσα, τοξικολογικές αναλύσεις που αργούν να βγουν στη δημοσιότητα, ερωτικοί σύντροφοι που διεκδικούν σχέσεις, χωρισμοί και κροκοδείλια δάκρυα δημοσιογράφων, θαυμαστών και ομοτέχνων) αναρωτιέμαι πότε και πώς θα αποδοθεί σ' αυτήν την τέχνη -την τέχνη του ηθοποιού- η αξία που της αξίζει; 

Κατ' αρχάς ο ηθοποιός, στην οικονομική ροή, είναι η μοναδική εργασία στην οποία μέσον παραγωγής, εργάτης και προϊόν ταυτίζονται, και στην αμερικανική βιομηχανία του θεάματος είναι βασικό αυτό. Η συνύπαρξη αυτών των τριών στο ίδιο σώμα, στον ίδιο άνθρωπο, δημιουργεί μία άλλου τύπου αλλοτρίωση. Η διαρκής εναγώνια συνάντηση του ηθοποιού με τον Άλλο και τους Άλλους, που αντικατοπτριζόμενοι βρίσκονται εντός του, και η προσπάθεια να κάνει έργο τέχνης αυτή τη συνάντηση παραμένει έως τώρα σχεδόν ανεξερεύνητη ή τουλάχιστον αποφεύγεται η ανάλυσή της. Μόνον η ποίηση κατορθώνει να την κλείσει ερμητικά μέσα σ' ένα στίχο: Εγώ είναι ένας Άλλος. Ο Ρεμπώ το κατέθεσε, μας άφησε κι έφυγε.

Η ετυμολογία της λέξης μίμηση, όσο κι αν οι λεξικογράφοι και οι ασχολούμενοι με την ετυμολογία των λέξεων δεν συμφωνούν απόλυτα με τις σκέψεις του Αλεξανδρινού λεξικογράφου Ησύχιου, παραμένει η πιο σωστή: η μίμηση προέρχεται από το μέμνησο! Σαν κάτι να προστάζει τη μνήμη μας και να ζητάει να βγει στο φως ξανά. Οι άνθρωποι έχουν εγκατεστημένες στη μνήμη τους όλες τις μάσκες συμπεριφοράς που γνωρίζουν στον έξω απ' αυτούς κόσμο. Με τη μνήμη τους τις αναγνωρίζουν! Τις γνωρίζουν ξανά, δηλαδή. Οι Άλλοι είναι μέσα μας, λοιπόν. Δεν έχουν όμως όλοι τη δύναμη να εμφανίσουν τις μάσκες που αναγνωρίζουν. Περί δύναμης ο λόγος. Τη δύναμη αυτή ο ηθοποιός οφείλει να την έχει. Και είναι μια δύναμη επώδυνη, όχι για τους άλλους, αλλά για τον ίδιο του τον εαυτό. Ο Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν είχε αυτή τη δύναμη. Το πόσο άντεξε την οδύνη είναι το θέμα.

Τι ήταν αυτό που τον έκανε να ξεχωρίζει; Μα ακριβώς αυτό που όλοι οι άλλοι έλεγαν "μεταμόρφωση". Αυτό που εύκολα λένε: "πουθενά δεν ήταν ίδιος"! Κι όμως, δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην είναι ίδιος με τον εαυτό του. Υπάρχουν άνθρωποι που συμπεριφέρονται μονοδιάστατα, χρησιμοποιώντας στη ζωή τους τρεις ή τέσσερις μάσκες συμπεριφοράς, είτε για έτσι έχουν μάθει είτε γιατί τους τις έχουν επιβάλει είτε γιατί πιστεύουν πως έτσι είναι αρεστοί, και υπάρχουν κι αυτοί που τολμούν να δείξουν το πολυδιάστατο της ανθρώπινης ύπαρξης. Ε, ο Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν ήξερε πως η σπουδαία υποκριτική πάνω απ' όλα είναι να αποδεικνύεις και να επιδεικνύεις το πολυδιάστατο του Ανθρώπου. Ήξερε πως όταν το υποκριτικό γεγονός δεν είναι αναπαραστατικό, δηλαδή δεν αντιστοιχεί στην προσποίηση -στη μίμηση ενός πρωτότυπου που εκτελεί χρέη βάσης και σταθεράς-, γίνεται το μέσο που φέρει το προνόμιο της έκφρασης της διαφοράς, δηλαδή της αληθινής εμπειρίας.

Ο Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν ήξερε πως η κατατονία κινεί την υποκριτική της σκέψης, τη στιγμή που η εμπειρία ανατρέπει το πλαίσιο της αναπαράστασης. Ήξερε πως η υποκριτική είναι η προσπάθεια να κάνεις καλλιτεχνικό έργο τον παρόντα χρόνο. Κάθε μέρα η ίδια προσπάθεια, σε κάθε σκηνή, σε κάθε πλάνο, σε κάθε φράση, σε κάθε λέξη. Ήξερε ότι αυτό που φαίνεται στους άλλους επανάληψη δεν είναι τίποτε άλλο απ' τη συμφιλίωση του ηθοποιού με το ατελέσφορο. Μ' αυτήν την "αιώνια επιστροφή", η οποία δεν φέρει ούτε νοσταλγία, ούτε θάνατο, αλλά αντιθέτως φέρει όλη τη θνησιμότητα του γεγονότος. Amor fati.

Ο σπουδαίος ηθοποιός που ξέρει -και ο Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν ήταν σπουδαίος ηθοποιός- πως η υποκριτική είναι η τέχνη της στιγμής, είναι ο μόνος που έχει συμφιλιωθεί με τον θάνατο, γιατί ζει τον φυσικό θάνατο της κάθε στιγμής. Ο Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν ήξερε πως το να ερμηνεύεις είναι να πεθαίνεις. Και το να πεθαίνεις είναι να μάχεσαι ηδυπαθώς τον θάνατο. Λυπημένο, και όχι κακό, είναι το επάγγελμα αυτό.
Καλό του ταξίδι, λοιπόν. Μακάρι κάποια στιγμή οι πολύ δικοί του άνθρωποι να καταλάβουν πόσο επώδυνο ήταν να επαναλαμβάνεις βιώνοντας την κάθε στιγμή όλων αυτών που έχεις στη μνήμη σου και πως η αναγκαία ενικότητα της καλλιτεχνικής έμπνευσης σχοινοβατεί επικίνδυνα και σε καθημερινή βάση με την πληθυντικότητα της θεατρικής και κινηματογραφικής κατασκευής και η πτώση έχει σχέση μόνο με τη χρονική αντοχή του καθενός.