Κι όμως, υπάρχει. Και είναι ανοιχτό για όλους. Το Κέντρο
Ελληνικών Σπουδών στο Ναύπλιο αποτελεί παράρτημα του ομώνυμου ιδρύματος
στην Ουάσιγκτον, το οποίο λειτουργεί υπό την αιγίδα και τη διοίκηση του
Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, και συνιστά μοναδικό κόμβο στην Ευρώπη του
εν λόγω κορυφαίου πανεπιστημίου. Ο διευθυντής, κ. Ιωάννης Πετρόπουλος, σε συνέντευξη για το tvxs.gr,
μας μίλησε για τις δυνατότητες που το Κέντρο παρέχει σε κάθε πολίτη της
χώρας, με έμφαση στους φοιτητές και τους μαθητές, τη διάδρασή του με το
Χάρβαρντ και άλλα διακεκριμένα εκπαιδευτικά ιδρύματα και πολιτισμικούς
φορείς διεθνώς, καθώς και τον ρόλο των ανθρωπιστικών επιστημών, και
ειδικότερα των ελληνικών σπουδών, στις μέρες μας. «Διότι η κρίση που
βιώνουμε είναι πρωτίστως κρίση παιδείας», επισημαίνει ο ίδιος.
Kατ’ αρχάς, πώς ιδρύθηκε το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών στην Ουάσιγκτον και ποιοι είναι οι στόχοι του;
Το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών στην Ουάσιγκτον ιδρύθηκε το 1961 με
πρωτοβουλία του Αμερικανού ευεργέτη Πωλ Μέλον. Ο Μέλον, γόνος
οικογένειας τραπεζιτών και βιομηχάνων, δηλαδή ατόμων του αμερικανικού
κατεστημένου, είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον ελληνικό πολιτισμό, τα
πολιτισμικά επιτεύγματα των αρχαίων Ελλήνων και κυρίως τις ανθρωπιστικές
αξίες τους, τις οποίες, μάλιστα, θεωρούσε όχι μόνο επίκαιρες, αλλά και
ζωτικής σημασίας για τον σύγχρονο άνθρωπο. Γι’ αυτό το λόγο, αποφάσισε
να δημιουργήσει ένα επιστημονικό κέντρο με στόχο τη μελέτη των ελληνικών
κλασσικών γραμμάτων και αξιών, την ανάδειξη της διαχρονικότητάς τους
και την προσέλκυση της προσοχής της αμερικανικής κοινωνίας και, κατ’
επέκταση, της παγκόσμιας κοινότητας σε αυτά. Εν συνεχεία, ο ίδιος,
επιθυμώντας το ίδρυμα αυτό να τεθεί υπό την αιγίδα και τη διοίκηση ενός
εξέχοντος πανεπιστημίου, αποτάθηκε στο Χάρβαρντ. Στις μέρες μας, το
Κέντρο Ελληνικών Σπουδών στην Ουάσιγκτον διεξάγει συνεργατικές δράσεις
με μεγάλο αριθμό πολιτισμικών φορέων διεθνώς, όπως το μουσείο του
Λούβρου στο Παρίσι, τη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη στη Βενετία, το Βρετανικό
Μουσείο στο Λονδίνο και πολλούς άλλους.
Αντίστοιχα, πώς λήφθηκε η απόφαση να δημιουργηθεί παράρτημα του
αμερικανικού Κέντρου Ελληνικών Σπουδών στην Ελλάδα, το οποίο, μάλιστα,
αποτελεί και τον πρώτο κόμβο που διαθέτει στην Ευρώπη το δίκτυο
ερευνητικών κέντρων του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ;
Η ιδέα για την ίδρυση παραρτήματος στην Ελλάδα ανήκει στον διευθυντή του
Κέντρου στην Ουάσιγκτον και καθηγητή κλασικής φιλολογίας και
συγκριτικής λογοτεχνίας στο Χάρβαρντ, Γκρέγκορι Ναζ. O καθηγητής Ναζ,
παγκοσμίου ολκής ελληνιστής και, ειδικότερα, ομηριστής, θέλησε να
δημιουργήσει στη χώρα μας μια βάση επιστημονικής μελέτης για υπότροφους
φοιτητές και τους συναδέλφους του στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και το
αμερικανικό Κέντρο Ελληνικών Σπουδών. Παράλληλα, η πρωτοβουλία αυτή
αποτέλεσε και μια προσπάθεια του Χάρβαρντ να γίνει πιο εξωστρεφές και να
πραγματοποιήσει άνοιγμα στην Ευρώπη.
Για ποιους λόγους το ελληνικό ΚΕΣ ιδρύθηκε στο Ναύπλιο και όχι π.χ. στην Αθήνα ή σε άλλη πόλη της χώρας;
Το Ναύπλιο επιλέχθηκε λόγω της εξαιρετικής ιστορικής του σημασίας, της
ομορφιάς του αλλά και της γεωγραφικής του θέσης. Η πόλη αυτή ήταν
ελληνική πρωτεύουσα και, επιπλέον, βρίσκεται σε μια εκπαιδευτικά
στρατηγική θέση, εφόσον γειτνιάζει με σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους
στην Πελοπόννησο (όπως οι Μυκήνες, το Άργος, ο Μυστράς, η Ολυμπία) και
τη Στερεά Ελλάδα (όπως οι Δελφοί). Επιπλέον, ένα ερευνητικό κέντρο στην
πόλη αυτή μπορεί να προσφέρει περισσότερες ευκαιρίες πρόσβασης στη γνώση
σε ανθρώπους που κατοικούν έξω από τα μεγάλα αστικά κέντρα. Στις 28
Ιουνίου 2008, λοιπόν, το ΚΕΣ Ναυπλίου άρχισε να λειτουργεί και, αν και
εγχείρημα πρωτοποριακό για τότε, σήμερα θεωρείται «μια ιστορία
επιτυχίας» όπως λένε οι Αμερικανοί.
Το ΚΕΣ στο Ναύπλιο επισκέπτονται διεθνώς αναγνωρισμένα πρόσωπα,
Έλληνες και ξένοι, και δίνουν διαλέξεις ανοιχτές για το κοινό, με θέμα
την ελληνική ιστορία και τον ελληνικό πολιτισμό. Το περιεχόμενο της
συζήτησης, μάλιστα, εμπλουτίζεται σε αρκετές περιπτώσεις, μέσω οθόνης
πολλαπλής τηλεδιάσκεψης, και με τη συμμετοχή επιπλέον ομιλητών από το
Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών στην Ουάσιγκτον ή
και άλλα ιδρύματα και οργανισμούς παγκοσμίως. Ποιες είναι οι
σημαντικότερες διαλέξεις που έχουν δοθεί μέχρι σήμερα και ποιες άλλες
προγραμματίζονται για το προσεχές μέλλον;
Τη φετινή εκπαιδευτική χρονιά, κατά την οποία η σειρά των διαλέξεων
επικεντρώθηκε στην ιστορία και τον πολιτισμό της Πελοποννήσου ανά τους
αιώνες, μία από τις ομιλίες που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση - και λόγω
του επίκαιρου χαρακτήρα της - ήταν εκείνη του Ευάγγελου Χρυσού,
ιστορικού- βυζαντινολόγου και ομότιμου καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Ο κ. Χρυσός μίλησε για την άφιξη Γότθων και Σλάβων στην Πελοπόννησο από
τον 4ο αιώνα μ.Χ. Αφού, λοιπόν, αναφέρθηκε στις αντιδράσεις που
προκαλούν στην πλειονότητα των περιπτώσεων οι αφίξεις ξένων λαών σε έναν
τόπο, κατέδειξε με επιστημονικά στοιχεία ότι, σε χρονικό ορίζοντα τριών
γενεών, οι κραδασμοί και οι εντάσεις απορροφώνται, οι επήλυδες
αφομοιώνονται και, ταυτοχρόνως, εμπλουτίζουν τη ζωή των αυτοχθόνων. Κατά
συνέπεια, όπως κατέληξε ο κ. Χρυσός, τα οφέλη υποδοχής ανθρώπων άλλων
εθνικοτήτων σε μια χώρα είναι, μακροπρόθεσμα, πολύ μεγαλύτερα από τις
όποιες ζημίες. Στο πλαίσιο των δράσεών μας, εξίσου ενδιαφέρουσες
διαλέξεις έχουν δώσει μέχρι σήμερα ο διευθυντής του αμερικανικού Κέντρου
Ελληνικών Σπουδών Γκρέγκορι Ναζ, o καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κέιμπριτζ
της Αγγλίας Ρίτσαρντ Χάντερ, η διευθύντρια του Βυζαντινού Ινστιτούτου
στη Βενετία Χρύσα Μαλτέζου και πολλοί άλλοι.
Μια άλλη πολύ σημαντική καινοτομία του ΚΕΣ Ναυπλίου συνιστά η
ηλεκτρονική βιβλιοθήκη, μέσω της οποίας παρέχεται η δυνατότητα σε κάθε
πολίτη να έχει άμεση και δωρεάν πρόσβαση στην ψηφιακή βιβλιοθήκη του
Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, ώστε να αντλεί υλικό από αυτήν. Αξιοσημείωτο
είναι, βέβαια, και το γεγονός ότι το εν λόγω Κέντρο αποτελεί τον πρώτο
σύνδεσμο με τη βιβλιοθήκη του Χάρβαρντ σε ολόκληρη την Ευρώπη. Με ποιο
τρόπο μπορούν οι ενδιαφερόμενοι να αξιοποιήσουν αυτόν τον τεράστιας
σημασίας δίαυλο πληροφοριών;
Οι επισκέπτες του Κέντρου μπορούν να έχουν πρόσβαση σε όλο το υλικό από
τις εβδομήντα και πλέον βιβλιοθήκες του Χάρβαρντ που έχει ψηφιοποιηθεί
μέχρι σήμερα, να αναζητήσουν ό,τι τους ενδιαφέρει και να το αποθηκεύσουν
σε ένα USB ώστε να το χρησιμοποιήσουν οποτεδήποτε επιθυμούν. Η
συγκεκριμένη βάση δεδομένων, φυσικά, δεν αφορά μόνο τις ελληνικές
σπουδές, αλλά όλο το εύρος των επιστημών και των γνωστικών αντικειμένων:
Από τη μοριακή βιολογία, την αρχαιολογία και την κοινωνιολογία έως τη
μουσική και το θέατρο. Η μόνη επισήμανση από μέρους μας είναι να μην
χρησιμοποιείται ό,τι αντλείται για εμπορικούς σκοπούς. Πέραν τούτου,
όμως, κάθε άτομο, είτε Έλλην πολίτης είτε όχι, που επισκέπτεται το
Κέντρο μας στο Ναύπλιο μπορεί να αξιοποιήσει ελεύθερα και χωρίς
οικονομική επιβάρυνση αυτό το τεράστιο φάσμα επιστημονικού υλικού. Και
πράγματι, δεν υπάρχει στην Ευρώπη άλλος δίαυλος ελεύθερης πρόσβασης στην
ψηφιακή βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ.
Στο κτίριο του ΚΕΣ φιλοξενείται και το μηχάνημα «Λίκνον», το
οποίο χρησιμοποιείται για την ψηφιοποίηση πολύ παλαιών και ευαίσθητων
βιβλίων, χειρογράφων και έντυπου υλικού εν γένει. Με τη χρήση του
συγκεκριμένου μηχανήματος, μάλιστα, τον Απρίλιο του 2007 ψηφιοποιήθηκε
το αρχαιότερο σωζόμενο αντίγραφο της Ιλιάδας. Ποια η συμβολή αυτής της
διαδικασίας στη διάσωση και περαιτέρω αξιοποίηση ιστορικής σημασίας
κειμένων;
Τo αρχαιότερο σωζόμενο αντίγραφο της Ιλιάδας είναι ένας πλούσια
εικονογραφημένος χειρόγραφος κώδικας, που χρονολογείται στον 10ο αιώνα
μ.Χ. και φυλάσσεται επί πέντε και πλέον αιώνες στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη
της Βενετίας μακριά από την πρόσβαση των επισκεπτών. Σε αυτόν βασίζονται
όλες οι γνωστές εκδόσεις του ομηρικού αυτού έπους. Η ψηφιοποίησή του με
το μηχάνημα «Λίκνον», η οποία πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία του
καθηγητή Ναζ και με τη συνεργασία μιας διεθνούς ομάδας ειδικών
επιστημόνων, έφερε στο φως μια ευκρινέστατη εικόνα του. Στην
ψηφιοποιημένη μορφή του χειρογράφου αποτυπώνεται όχι μόνο το κείμενο
καθαυτό, αλλά ακόμη και πολύ λεπτομερή στοιχεία του, τα οποία παρέχουν
πληθώρα πληροφοριών άκρως σημαντικών για τη μελέτη και την αξιολόγηση
του έργου του Ομήρου. Ιδιαίτερης σημασίας είναι, βέβαια, και το γεγονός
ότι το αντίγραφο αυτό της Ιλιάδας, αναρτημένο πλέον σε ψηφιακή μορφή
στην ιστοσελίδα του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών της Ουάσιγκτον, βρίσκεται
στη διάθεση οποιουδήποτε ερευνητή ή άλλου ενδιαφερόμενου επιθυμεί να το
μελετήσει. Συνεπώς, η ψηφιοποίηση ιστορικής σημασίας κειμένων συμβάλλει
σε μεγάλο βαθμό αφενός στην πληρέστερη επιστημονική ανάλυσή τους και
αφετέρου στην πρόσβαση όλων των πολιτών ανά τον κόσμο σε αυτά.
Παράλληλα με τις παραπάνω δράσεις, το ΚΕΣ Ναυπλίου
διοργανώνει και μια σειρά προγραμμάτων για φοιτητές του Χάρβαρντ και
άλλων ξένων πανεπιστημίων που εκδηλώνουν ενδιαφέρον για την ελληνική
ιστορία και τον ελληνικό πολιτισμό, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να
επισκεφθούν την Ελλάδα, να διαμείνουν στη χώρα μας για μερικές
εβδομάδες, να δουν από κοντά τα πολιτισμικά επιτεύγματα του παρελθόντος
και να βρεθούν σε αλληλεπίδραση με αντίστοιχους Έλληνες φοιτητές. Ποια
είναι τα συγκεκριμένα προγράμματα και τι περιλαμβάνουν;
Κατ’ αρχάς, μέσω του προγράμματος θερινής πρακτικής άσκησης, υπότροφοι
προπτυχιακοί φοιτητές από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ επισκέπτονται
την Ελλάδα, παρακολουθούν εντατικά σεμινάρια νεοελληνικής γλώσσας και
ελληνικού πολιτισμού και εργάζονται επί πέντε εβδομάδες σε διαφόρους
φορείς και οργανισμούς του Ναυπλίου, όπως το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
της πόλης, το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα, το Παράρτημα της
Εθνικής Πινακοθήκης, η περιφερειακή υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του
Κράτους κ. ά. Στο συγκεκριμένο πρόγραμμα, μάλιστα, δεν συμμετέχουν μόνο
φοιτητές ελληνικών σπουδών, αλλά και άλλων γνωστικών αντικειμένων, οι
οποίοι ενδιαφέρονται για την ελληνική ιστορία και τον ελληνικό πολιτισμό
και επιθυμούν να αποκτήσουν βιωματική γνώση του πολιτισμού μας σε όλες
τις εκφάνσεις του. Παράλληλα, οι φοιτητές του προγράμματος συμμετέχουν
και σε εθελοντικές δράσεις, προσφέροντας τη βοήθειά τους στο κέντρο
θεραπείας εξαρτημένων ατόμων (ΚΕ.Θ.Ε.Α.) του Ναυπλίου, στον καθαρισμό
παραλιών της περιοχής κ. ά.
Επιπλέον, διοργανώνεται το διεπιστημονικό πρόγραμμα θερινών σπουδών του
Χάρβαρντ στην Ελλάδα, το οποίο επικεντρώνεται στη μελέτη των πολιτισμών
της Μεσογείου ανά τους αιώνες, διεξάγεται στο Ναύπλιο και την Ολυμπία
και διαρκεί τρεις εβδομάδες. Βασικό χαρακτηριστικό του προγράμματος
είναι η πολυπολιτισμικότητά του, εφόσον συμμετέχουν σε αυτό φοιτητές όχι
μόνο από τις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και από πανεπιστήμια της Μεγάλης
Βρετανίας, της Γερμανίας, της Κίνας, της Τουρκίας, της Βουλγαρίας και
άλλων χωρών. Στους διδάσκοντες συγκαταλέγονται ο διευθυντής του Κέντρου
στην Ουάσιγκτον Γκρέγκορι Ναζ, ο καθηγητής κινεζικής ιστορίας στο
Χάρβαρντ Μάικελ Πιούετ, η καθηγήτρια ρωμαϊκών σπουδών στο ίδιο
πανεπιστήμιο Έμμα Ντεντς και άλλοι εξέχοντες ακαδημαϊκοί.
Τι δυνατότητες δίνονται σε Έλληνες φοιτητές να συμμετάσχουν στα
παραπάνω προγράμματα ή και να παρακολουθήσουν κάποια αντίστοιχα στο
εξωτερικό;
Στο πρόγραμμα πρακτικής άσκησης που ανέφερα προηγουμένως συμμετέχουν με
υποτροφία και επιλεγμένοι Έλληνες φοιτητές. Στο πλαίσιο αυτού του
προγράμματος συνδυάζουμε τους φοιτητές που έρχονται από το Χάρβαρντ με
ισάριθμους Έλληνες, κυρίως από τα ΑΕΙ της χώρας. Αμερικανόπουλα και
ελληνόπουλα, λοιπόν, συνεργάζονται ανά δυάδες και, με αυτόν τον τρόπο,
αναπτύσσεται μεταξύ τους μια αλληλοδιδακτική διαδικασία. Αξιοσημείωτο
είναι, βέβαια, και το γεγονός ότι, στο όνομα της ισοτιμίας, οι Έλληνες
φοιτητές που λαμβάνουν μέρος στο πρόγραμμα πηγαίνουν το φθινόπωρο για
δέκα-δώδεκα ημέρες στην Αμερική, όπου επισκέπτονται το Χάρβαρντ και το
Κέντρο Ελληνικών Σπουδών στην Ουάσιγκτον. Ανάλογη είναι η δυνατότητα
συμμετοχής Ελλήνων σπουδαστών και σε άλλα προγράμματα του Κέντρου μας.
Επιπλέον, διοργανώνεται και μια σειρά προγραμμάτων για Έλληνες
μαθητές. Ποια είναι τα σημαντικότερα από αυτά και τι περιλαμβάνουν;
Δεδομένου ότι ζούμε πλέον στην «εποχή της πληροφορίας», ποια η σημασία
τού να έχουν όσο το δυνατόν υψηλότερη πρόσβαση στη γνώση, από τη
μαθητική τους κιόλας ηλικία, οι πολίτες του αύριο;
Στην εποχή μας, η ηλεκτρονική πρόσβαση στον κόσμο της γνώσης είναι
καίριας σημασίας, ακόμη και από την ηλικία του δημοτικού σχολείου. Γι’
αυτό τον λόγο, ένα από τα προγράμματά μας για μαθητές πρωτοβάθμιας και
δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έχει ως στόχο την εξοικείωσή τους με τα
τεχνολογικά μέσα πρόσβασης στη γνώση. Έτσι, παιδιά δημοτικού, γυμνασίου
και λυκείου εισάγονται μέσα από μια σύντομη παρουσίαση στην αξιοποίηση
του διαδικτύου για την αναζήτηση πληροφοριών με στόχο την έρευνα, την
εκπόνηση σχολικών εργασιών, τη μελέτη για εξετάσεις κ.ά. Επιπλέον, στα
τέλη Ιουνίου εφέτος θα ξεκινήσουμε ένα καινοτόμο πρόγραμμα, εντατικό και
αγγλόφωνο, το οποίο θα απευθύνεται σε πρώτη φάση αποκλειστικά σε
παιδιά από τα λύκεια της Αργολίδας. Στις δεκατρείς μαθήτριες και τους
μαθητές αυτούς θα δώσουμε τη δυνατότητα να συμμετέχουν, επί δυόμισι
εβδομάδες, σε σεμινάρια που θα πραγματοποιήσουν διδάσκοντες του Χάρβαρντ
στο Κέντρο μας στο Ναύπλιο με σκοπό, όχι μόνο την εκμάθηση της χρήσης
των ψηφιακών εργαλείων γνώσης, αλλά, παράλληλα, την εξοικείωση με τις
ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες, καθώς και την απόκτηση μιας
πρώτης επαφής με τα ανώτατα εκπαιδευτικά συστήματα της Ελλάδος και της
Αμερικής. Τέλος, βάσει ενός άλλου προγράμματος, έχουμε «αδελφοποιήσει»
σχολεία της Αργολίδας με ομόλογα σχολεία στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου
διδάσκεται η νεοελληνική γλώσσα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, έχει αναπτυχθεί
μια σχέση διάδρασης και φιλίας ανάμεσα σε Έλληνες και Αμερικανούς
εκπαιδευτικούς.
«Η γνώση πρέπει να αποτελεί παγκόσμιο αγαθό, προσιτό και
ελεύθερο για τον καθένα». Αυτή φαίνεται να είναι η βασική αρχή του
Κέντρου Ελληνικών Σπουδών Ναυπλίου, όπως αποδεικνύεται από τις δράσεις
του, στις οποίες μπορεί να συμμετάσχει ελεύθερα όποιος ενδιαφέρεται και
χωρίς οικονομική επιβάρυνση.
Ακριβώς. Η αρχή του Κέντρου, αλλά και η προσωπική μου αρχή ως διευθυντή
του, είναι «Τα πάντα τοις πάσι». Γι’ αυτό το λόγο, όλα είναι προσιτά
στους πάντες και, μάλιστα, δωρεάν. Οποιοσδήποτε πολίτης ή μη πολίτης,
ανεξαρτήτως ακαδημαϊκής ιδιότητας, τίτλων, μορφωτικού επιπέδου,
επαγγέλματος, ηλικίας ή άλλων ιδιοτήτων, είναι ευπρόσδεκτος να
παρακολουθήσει τις διαλέξεις μας και να κάνει χρήση των τεχνολογικών μας
μέσων. Ιδιαίτερα, μάλιστα, οι φοιτητές και οι μαθητές έχουν τη
δυνατότητα να αξιοποιήσουν και το μεγάλο εύρος καλοκαιρινών και άλλων
προγραμμάτων. Τo Κέντρο είναι ανοιχτό για όλους.
Κατά την ίδρυση και τη λειτουργία του Κέντρου, τι δυσκολίες έχετε συναντήσει;
Δεν έχουν προκύψει ιδιαίτερα προβλήματα, ούτε τυπικά, ούτε ουσιαστικά.
Σ’ αυτό ενδεχομένως έχει συμβάλει και το γεγονός ότι το Κέντρο βρίσκεται
σε μια μικρή πόλη, όπου τα διάφορα ζητήματα, για παράδειγμα τα
διοικητικά, επιλύονται εύκολα και χωρίς χρονοτριβές. Η χρηματοδότηση του
ΚΕΣ Ναυπλίου προέρχεται από το μητρικό ίδρυμα στην Ουάσιγκτον, και
συνεπώς, από οικονομικής άποψης, είμαστε αυτόνομοι.
Μετά τη μυθοποίηση της τεχνολογίας και τη μονομερή προβολή των
θετικών επιστημών κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, πώς κρίνετε τον ρόλο
των ανθρωπιστικών επιστημών σήμερα, δεδομένης και της οξύτατης κρίσης
στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς;
Οι ανθρωπιστικές επιστήμες επιτυγχάνουν κάτι το οποίο οι θετικές
αδυνατούν να κάνουν: Μας εξοικειώνουν με αξίες οικουμενικές. Χωρίς να
είμαι οπαδός της νοσταλγίας λοιπόν, πιστεύω ότι πράγματι πρέπει να
στρέψουμε και πάλι το ενδιαφέρον μας σε αυτές, να τους αποδώσουμε τη
σημασία που τους αναλογεί, αλλά και να χρησιμοποιήσουμε τα νέα
τεχνολογικά μέσα για να τις προαγάγουμε. Κατά την άποψή μου, στις μέρες
μας δεν έχουμε κρίση αξιών, αλλά κρίση εκπαίδευσης και παιδείας. Οι
αξίες υπάρχουν σε θεωρητικό επίπεδο, αλλά δεν τις εφαρμόζουμε.
Ενδεχομένως, δεν τις γνωρίζουμε καν. Γι’ αυτό το λόγο, πρέπει να τις
γνωρίσουμε καλύτερα και να προβληματιστούμε γύρω από αυτές. Πάντως,
διαισθάνομαι και διαπιστώνω ότι βαθμιαία πραγματοποιείται ξανά μια
στροφή προς τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Οι φυσικοί επιστήμονες, οι
ιατροί, ακόμη και οι επιχειρηματίες, θέτουν εκ νέου ζητήματα ηθικής και
προσπαθούν, νομίζω με ειλικρίνεια σε αρκετές περιπτώσεις, να
αναλογιστούν και τον κοινωνικό τους ρόλο.
Ειδικότερα, ο ελληνικός πολιτισμός και οι ελληνικές σπουδές τι
μπορούν να μας διδάξουν στις μέρες μας; Με ποιο τρόπο μπορούν να
αποτελέσουν «αντίδοτο» στην υπάρχουσα κατάσταση;
Οι ελληνικές σπουδές αναδεικνύουν, μεταξύ άλλων, την ιστορική διάσταση
και τον χαρακτήρα ενός πολιτισμού ο οποίος είναι αναπόφευκτος, γιατί
αποτελεί σε μεγάλο βαθμό το πολιτισμικό τοπίο της οικουμένης. Ο
αρχαιοελληνικός τουλάχιστον πολιτισμός επεδείκνυε τεράστια
αυτοσυνειδησία. Οι ελληνικές σπουδές εν γένει ευνοούν κατ’επέκταση τη
συνθετική και κριτική σκέψη και την αυτοσυνειδησία μας. Με άλλα λόγια,
κατανοώντας πώς μεγαλούργησε αλλά και πώς παρήκμασε μια κοινωνία στο
παρελθόν, μας δίνεται το έναυσμα για να σκεφτούμε κριτικά το σήμερα.
Κατά τη γνώμη μου, αυτό είναι το μεγαλύτερο όφελος των ελληνικών
σπουδών.
Και μια τελευταία ερώτηση, που αφορά όχι το Κέντρο, αλλά
προσωπικά εσάς. Παρά τις καλές σπουδές σας σε ορισμένα από τα πιο
διακεκριμένα πανεπιστήμια του κόσμου, αποφασίσατε να επιστρέψετε στην
Ελλάδα για να ζήσετε και να εργαστείτε εδώ. Για ποιους λόγους λάβατε τη
συγκεκριμένη απόφαση και πώς την αξιολογείτε εκ των υστέρων;
Επέστρεψα στην Ελλάδα ύστερα από τις σπουδές μου, αλλά και εξαιτίας
αυτών. Ο Πλάτωνας διακηρύσσει στον διάλογο Πολιτεία: «Όσοι βγήκατε από
το σπήλαιο επειδή είχατε την ευλογία να λάβετε μια καλή έως άριστη
εκπαίδευση, επιστρέψτε στην κοινωνία και προσπαθήστε να την
υπηρετήσετε». Θεωρώ, λοιπόν, ότι με τη συγκεκριμένη επιλογή κάνω απλώς
το καθήκον μου ως Έλληνας. Οι συνθήκες στην πατρίδα μας δεν είναι οι
καλύτερες, αλλά, αν φύγουμε όλοι, τι θα γίνει; Η «απόδραση» στο
εξωτερικό για ένα χρονικό διάστημα είναι ενδεχομένως μια απολύτως
κατανοητή αντίδραση κάποιων, αλλά μακροπρόθεσμα δεν ευνοεί τον τόπο. Και
να προσθέσω και κάτι ακόμη: Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η δυσμενής
κατάσταση που επικρατεί στις μέρες μας στην Ελλάδα και διεθνώς, είναι
απαραίτητη η συσπείρωση των ανθρώπων που μπορούν να συνεισφέρουν επί της
ουσίας προς αυτή την κατεύθυνση. Η συνειδητή συνύπαρξη και η συλλογική
προσπάθεια σε παγκόσμιο επίπεδο και στο πλαίσιο ενός κοινού
ανθρωπιστικού οράματος αποτελούν πλέον ανάγκη επιτακτικότερη από ποτέ.
Σε αντίθετη περίπτωση, δεν θα έχουμε κανένα αποτέλεσμα.
