Πέμπτη 29 Αυγούστου 2013

Ίνγκμαρ Μπέργκμαν: ο σκηνοθέτης της ανθρώπινης ψυχής (http://entertainment.in.gr, 27 Αυγούστου 2013)

..........................................................

Ίνγκμαρ Μπέργκμαν: ο σκηνοθέτης της ανθρώπινης ψυχής
 
Δημοσίευση: http://entertainment.in.gr, 27 Αυγούστου 2013
 
Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, ένας από τους πιο σημαντικούς κινηματογραφιστές στην ιστορία του κινηματογράφου. Φέτος συμπληρώνονται έξι χρόνια από το θάνατό του. Aυτές τις μέρες προβάλλεται ήδη στους κινηματογράφους μια από τις πιο προσωπικές του ταινίες, η «Περσόνα», που ο ίδιος θεωρούσε πως ήταν μια από τις πιο σημαντικές του, ενώ από την επόμενη πέμπτη (29/8) θα προβληθεί «Η Πηγή των Παρθένων», που το 1961 κέρδισε το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας.
Το Home Cinema σάς παρουσιάζει σε αυτό το μικρό αφιέρωμα τον σπουδαίο σκηνοθέτη και σεναριογράφο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν.
 

Ο σουηδός σκηνοθέτης και σεναριογράφος Ίνγκμαρ Μπέργκμαν (Ingmar Bergman) γεννήθηκε στις 14 Ιουλίου του 1918 στην Ουψάλα της Σουιδίας.
Ο πατέρας του ήταν λουθηριανός πάστορας, ενώ η μητέρα του, ήταν μια φιλότεχνη γυναίκα, που εγκατέλειψε νωρίς την επιθυμία της για διαζύγιο, αφού ήταν κάτι πολύ δύσκολο την εποχή εκείνη στη Σουηδία. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, στο οποίο πρωταγωνιστούσε ο πατέρας του, ο Ίνγκμαρ δέχτηκε μια ανατροφή βασισμένη σε έννοιες όπως αμαρτία, εξομολόγηση, τιμωρία και συγχώρεση.

H βραβευμένη με Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας το 1984: «Φάνι και Αλέξανδρος» - 1983

Τα βιώματά του αυτά καθρεπτίζονται σε όλο του το έργο. Όπως για παράδειγμα, στην ταινία «Η Πηγή των Παρθένων», όπου ίδιος σχολίασε: «Η επανάστασή μου ενάντια στην αστική κοινωνία ήταν η επανάσταση-κατά-του-πατέρα». Αλλά και η σχέση του με τη μητέρα του υπήρξε επίσης ταραγμένη, μια σχέση την οποία αποτύπωσε χρόνια μετά στις ταινίες «Περσόνα», το 1966 και «Κραυγές και Ψίθυροι», το 1972. Ως καταπιεσμένος έφηβος βρήκε καταφύγιο στις σελίδες των Νίτσε, Μπαλζάκ και Ντοστογέφσκι.

«Περσόνα» - 1966

Υπήρχαν όμως και φωτεινές στιγμές κατά την παιδική του ηλικία: «Στην οικογένειά μας είχαμε μια πλούσια θεία που μας έκανε καταπληκτικά Xριστουγεννιάτικα δώρα. Τη θεωρούσαμε τόσο δική μας, που την περιλαμβάναμε ακόμα και στις προσευχές μας πριν κοιμηθούμε. Πρέπει να ήμουν εννιά-δέκα χρονών, όταν έγινε αυτό που θα σας διηγηθώ. Ανάμεσα στα δώρα της θείας Άννας […] ξεχώρισα ένα πακέτο που πάνω του έγραφε «Φόρσνερ». Φυσικά αμέσως κατάλαβα ότι μέσα είχε μια μηχανή προβολής. Επί δύο χρόνια με έτρωγε η επιθυμία να αποκτήσω μια, αλλά με θεωρούσαν πολύ μικρό [… ] Ε, μπορείτε να φανταστείτε την απογοήτευσή μου όταν διαπίστωσα ότι το δώρο προοριζόταν για τον μεγαλύτερο αδερφό μου – ήταν τέσσερα χρόνια μεγαλύτερος από μένα’ αυτός πήρε τη μηχανή προβολής και εγώ ένα αρκουδάκι.
Ήταν μια από τις μεγαλύτερες απογοητεύσεις της ζωής μου. Γιατί στο κάτω κάτω ο αδερφός μου δεν έδινε δεκάρα για τον κινηματογράφο. Είχαμε όμως και οι δύο σωρούς ολόκληρους από μολυβένια στρατιωτάκια. Έτσι λοιπόν, τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων, μου πούλησε τη μηχανή προβολής με αντάλλαγμα το μισό μου στρατό, και από τότε με νικούσε σε όλους τους πολέμους. Εγώ όμως είχα δικιά μου μηχανή προβολής».

Η αυτοβιογραφική ταινία «Φάνι και Αλέξανδρος» - 1983

Ο Μπέργκμαν μεγάλωσε στη Στοκχόλμη, όπου και σπούδασε, στο Τμήμα Ιστορίας και Φιλολογίας του πανεπιστημίου της πόλης, εκεί άρχισε να ασχολείται με τη σκηνοθεσία, πρώτα στο θέατρο και αργότερα στον κινηματογράφο.

Η βραβευμένη με Χρυσό Φοίνικα «Έβδομη Σφραγίδα» - 1957

Εργάστηκε στα σημαντικότερα θέατρα της Σουηδίας ανεβάζοντας έργα των Στρίντμπεργκ, Σαίξπηρ, Πιραντέλο, Καμύ, Ουίλιαμς, Ζαν Ανούιγ, Μπρεχτ, Τσέχοφ, καθώς και δικά του.

Από τα μέσα της δεκαετίας του '40 ξεκίνησε να σκηνοθετεί ταινίες, με σενάρια που είχε γράψει ο ίδιος. Το μεγαλύτερο μέρος των ταινιών αυτών τον ανέδειξαν διεθνώς ως έναν από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες του κινηματογράφου.

Βαθιά επηρεασμένος από τη σκέψη του Κίρκεγκωρ και τον υπαρξισμό και τις ψυχαναλυτικές θεωρίες του Φρόυντ και του Γιούνγκ, ο Μπέργκμαν, μέσα από το έργο του, εστίασε όχι τόσο στην κοινωνία ή στην ιστορία, όσο στο ίδιο το άτομο. Υπήρξε ένας οξυδερκής ανατόμος της ανθρώπινης ψυχής. Οι ταινίες του καταπιάνονται με θέματα όπως η αδυναμία της ουσιαστικής επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων, την αντιπαράθεση του ανθρώπου με τον εαυτό του και με τον Θεό και την αμφισβήτηση του τελευταίου, την ανάλυση των διαπροσωπικών σχέσεων και κυρίως των σχέσεων μεταξύ των δύο φύλων καθώς και την αναζήτηση του νοήματος της ζωής. Οι περισσότερες ταινίες του έχουν πολλά δικά του βιωματικά στοιχεία, που συχνά ανατρέχουν πίσω στη δύσκολη παιδική ηλικία που είχε.

«Άγριες Φράουλες» 1957

Ο ίδιος χαρακτηριστικά λέει: «Είμαι ένας σταθμός ραντάρ. Πιάνω διάφορα πράγματα και τα αντανακλώ σαν καθρέφτης ανακατεμένα με μνήμες, όνειρα και ιδέες. Είναι ο πόθος και η θέληση της δημιουργίας» και παρακάτω συμπληρώνει «[…] Οι σχέσεις μου με τις ίδιες μου τις δημιουργίες είναι τόσο παράξενες’ συχνά όταν γράφω και γυρίζω μια ταινία βρίσκομαι μέσα σε ένα πραγματικό κέλυφος. Δεν αναλύω σχεδόν καθόλου τι κάνω και γιατί το κάνω. Την αιτιολογώ αργότερα. Τα πραγματικά μου κίνητρα βγαίνουν, μάλλον, ύστερα από κάμποσο καιρό».

«Η Έβδομη Σφραγίδα» 1957

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 και μετά εγκαταλείπει τη χρήση συμβολισμών και αλληγοριών που κυριαρχούσαν σε παλαιότερες ταινίες του όπως στην αριστουργηματική «Έβδομη Σφραγίδα» και τις «Άγριες Φράουλες» ή στην «Τριλογία της Σιωπής» και περνά σε περισσότερο λιτές σκηνοθεσίες, ερευνώντας κυρίως τη γυναικεία ψυχοσύνθεση και την προσπάθεια του ανθρώπου να γνωρίσει τον εαυτό του.

«Φθινοπωρινή Σονάτα» - 1978

Από το 1970 και μετά γύρισε τις ταινίες «Η επαφή» το 1970, «Κραυγές και Ψίθυροι» το 1972, «Πρόσωπο με Πρόσωπο» το 1975, «Το Αυγό του Φιδιού» το 1977, «Φθινοπωρινή Σονάτα» το 1978 και «Οι Μαριονέτες» το 1980.

«Σκηνές από έναν Γάμο» το 1973

Σε αντίθεση με άλλους μεγάλους σκηνοθέτες που τήρησαν αρνητική στάση απέναντι στην τηλεόραση, ο Μπέργκμαν σκηνοθέτησε πολλές τηλεοπτικές διασκευές θεατρικών έργων, αλλά και σειρές ή ταινίες για την τηλεόραση που μεταφέρθηκαν και στον κινηματογράφο, συχνά σε συντομότερες εκδοχές, όπως «Σκηνές από έναν Γάμο» το 1973, «Ο Μαγεμένος Αυλός» το 1974, το ντοκιμαντέρ «Οι Άνθρωποι του Φάρο» το 1979, το αυτοβιογραφικό «Φάνι και Αλέξανδρος» το 1983, που απέσπασε πολλά βραβεία σε διεθνή φεστιβάλ, μεταξύ των οποίων και Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας το 1984, και το «Μετά την Πρόβα» το 1984.
Μετά το γύρισμα της τελευταίας του ταινίας, συνέχισε να ασχολείται με τη σκηνοθεσία στο θέατρο και με τη συγγραφή σεναρίων, κάποια από τα οποία γυρίστηκαν ταινίες, όπως «Οι Καλύτερες Προθέσεις» το 1991 του Μπιλ Άουγκουστ και «Το Παιδί της Κυριακής» το 1992 του γιου του Ντάνιελ Μπέργκμαν.


Το 1987 εξέδωσε την αυτοβιογραφία του με τον τίτλο «Η Μαγική Κάμερα» και το 1990 μια συλλογή από σκέψεις του υπό τον τίτλο «Εικόνες».

Για το συνολικό του έργο έχει τιμηθεί με πολλές διακρίσεις, όπως το Μεγάλο Χρυσό Παράσημο της Σουηδικής Ακαδημίας Γραμμάτων και Τεχνών το 1977, το Βραβείο της Βρετανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου και Τηλεόρασης το 1987, το Ειδικό Βραβείο Φελίξ το1988 και το Βραβείο Ζόνινγκ του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης το 1989. Επίσης, από το 1978 έχει θεσμοθετηθεί κινηματογραφικό βραβείο με το όνομά του από το Σουηδικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου.


Προσωπική ζωή:
Ο Μπέργκμαν παντρεύτηκε συνολικά πέντε φορές. Οι τέσσερις πρώτοι γάμοι του κατάληξαν σε διαζύγιο, ενώ ο πέμπτος τελείωσε όταν η συζηγός του, Ingrid von Rosen, πέθανε το 1995 από καρκίνο. Επιπλέον ο Μπεργκμαν είχε σχέσεις με αρκετές από τις πρωταγωνίστριές του όπως με την Χάριετ Άντερσον (1952–55), την Μπίμπη Άντερσον (1955–59), και την Λιβ Ούλμαν (1965–70). Συνολικά απέκτησε εννέα παιδιά.


Πέθανε στις 30 Ιουλίου του 2007, σε ηλικία 89 χρονών.

Πληροφορίες ΙΜDb, Wikipedia, αποσπάσματα από το βιβλίο "Ο Μπέργκμαν Μιλάει για τον Μπέργκμαν" εκδόσεις Ροές.
 
Επιμέλεια: Χριστίνα Φωτιάδη

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου