........................................................
Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 25 Αυγούστου 2013
Αριστοφάνους τύχαι
Στα ξένα πανεπιστήμια είναι
κατάπτυστοι οι κλασικοί φιλόλογοι που θεωρούν πως ο Αριστοφάνης παίζεται
σήμερα. Και έχουν δίκαιο οι ακραιφνείς φιλόλογοι, αν εννοούν πως ο
Αριστοφάνης μπορεί να κατανοηθεί σήμερα χωρίς να αναλογιστεί, χωρίς να
μεταφραστεί στα καθ' ημάς.
Φαντάζεστε το αδιέξοδο μετά 2.000 χρόνια ενός μεταφραστή ενός
επιθεωρησιακού νούμερου Ελληνικού στα Αγγλικά που θα σατιρίζει κάποιον
Κοσκωτά, κάποιον Σημίτη, έναν Τσοχατζόπουλο κι έναν Ρέμο; Εναν π.χ.
Ρουβά που έπαιζε τις «Βάκχες» του Ευριπίδη; Πώς θα μετέφραζε ένα
«κουλάρω», πώς θα αναλόγιζε ένα «σαξές στόρυ»;
Κακά τα ψέματα. Αριστοφάνης χωρίς αναλογιστική μετάφραση, θα τολμούσα να γράψω διασκευή, χωρίς να χαθεί, βέβαια, η ουσία και ο στόχος, αλλά και το ήθος και το ύφος και ο ρυθμός του, δεν νοείται.
Ετσι έπεσα από τα σύννεφα όταν διάβασα τη συνέντευξη του Διονύση Σαββόπουλου, ακριβού φίλου, επ' ευκαιρία του «Πλούτου» του, να δηλώνει πως καταδικάζει τις έως τώρα αριστοφανικές παραστάσεις που διαστρεβλώνουν τον Αριστοφάνη και πως ο ίδιος φιλοδοξεί να αποκαταστήσει την τιμή του!
Μίλησε για αυθαιρεσίες, προσθήκες, επεμβάσεις και ξένα σώματα στον αυθεντικό Αριστοφάνη.
Ο «Πλούτος» είναι η τελευταία σωζόμενη κωμωδία του μεγάλου κωμωδιογράφου, ανήκει στη Μέση Κωμωδία μετά την κατάρρευση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, όταν οι θεσμοί του Αστεως έχουν απονευρωθεί και οι πολίτες έχουν γίνει μικροαστοί, κλεισμένοι στο ασφαλές καβούκι τους. Χορηγοί πλούσιοι δεν υπάρχουν να καλύψουν τα έξοδα του χορού της κωμωδίας. Ετσι ο «Πλούτος» δεν έχει χορό!
Ο μέγας αναστήσας τον Αριστοφάνη στα σύγχρονα χρόνια και συγγραφέας διεθνούς κύρους μεταφρασμένου σε 5 γλώσσες βιβλίου («Ο Ζωντανός Αριστοφάνης») αείμνηστος Αλέξης Σολομός, που ανέβασε στο Εθνικό τις δέκα από τις ένδεκα σωζόμενες κωμωδίες του Αριστοφάνη (με θηρία: Νέζερ, Αρώνη, Ζερβός, Καρέζη, Χαλκούτση κ.τ.λ.), δεν ανέβασε ποτέ τον «Πλούτο» γιατί τον θεωρούσε εκτός κλασικού κανόνα, αφού δεν είχε χορό και παράβαση!!
Ο φίλος όμως Σαββόπουλος, που καταχέρισε όσους ασελγούν στο πρόσωπο του αυθεντικού Αριστοφάνη, όχι μόνο έχει χορό, όχι μόνο έγραψε δικούς του στίχους για το χορό, όχι μόνο εκτός από τη μουσική των χορικών παρενέβαλε και δικές του παλιές επιτυχίες αλλά και τραγούδι του μεγάλου Κώστα Γιαννίδη, έγραψε και ερμήνευσε και μία Παράβαση, σχολιάζοντας την πολιτική μας επικαιρότητα. Δηλαδή άλλαξε τα φώτα στον αριστοφανικό «Πλούτο», ό,τι καταλόγισε σε προηγούμενους, ανάμεσα στους οποίους και η αφεντιά μου, αφού φέτος στην «Ειρήνη» του ΚΘΒΕ παρενέβαλα στην Παράβαση (που έχει η κωμωδία από κούνια) και στίχους επίκαιρης σάτιρας, αναλογίζοντας ακατανόητες αναφορές για το σύγχρονο κοινό πολιτικών προσώπων και καταστάσεων του 388 π.Χ.!!
Αλλά να ήταν μόνο αυτό; Επειδή στον τόπο μας πάντα η αμνησία ή και η ηθελημένη άγνοια της ιστορίας και των πολιτιστικών δρώμενων ευδοκιμεί ή επειδή το ρεπορτάζ ή την κριτική ασκούν ή μειράκια αναλφάβητα ή αδιάβαστοι ρεμπεσκέδες ή προστάτες ήγουν νταβατζήδες του πολιτισμού, εκθειάζουν πρωτοποριακές ή άλλες τολμηρές πρωτοβουλίες, αγνοώντας πως οι πρωτοπόροι είναι κολαούζοι παλαιών όντως τολμηρών δημιουργών που ρίσκαραν.
Ας γυρίσουμε στην επέμβαση του Σαββόπουλου στον «Πλούτο». Πριν από περίπου 20 χρόνια ανέβηκε ο «Πλούτος» στο Ηρώδειο από το Εθνικό, με σκηνοθεσία Φασουλή και πρωταγωνιστές τον Αρμένη και τον Κιμούλη, με μουσική Κραουνάκη, στη δική του μετάφραση και στίχους χορικών της Λίνας Νικολακοπούλου. Η ίδια μουσική με τους ίδιους παρέμβλητους στίχους έδωσε νέα παράσταση με το ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας, όταν διευθυντής του ήταν ο Κραουνάκης με σκηνοθέτη τον Νίκο Μαστοράκη. Ο Μαστοράκης με την ίδια μουσική και στίχους της Λίνας έφτιαξε την επιδαύρια παράσταση του «Πλούτου» με τον Λαζόπουλο.
Και να ήταν μόνο αυτό; Ο «Πλούτος» με δική μου μετάφραση και παρέμβλητους δικούς μου στίχους σε χορικά, με μουσική του Βασίλη Δημητρίου πήγε στην Επίδαυρο με Καρακατσάνη, Κωνσταντίνου και Σωτήρη Μουστάκα (Πενία και Ερμής)!!
Αρα ο Σαββόπουλος, ποντάροντας στην άγνοια κοινού και δημόσιων μεσολαβητών, έβαλε και αυτός το θαυματουργό χεράκι του στην αριστοφανική σύγχρονη αναλογική ερμηνεία.
Διαβάζω ότι η έξοχη Αμαλία Μουτούση επιτέλους (λένε οι πρόχειροι) έπαιξε σοβαρά την Πενία. Τάχα αγνοούν πως Πενία έχουν παίξει σοβαρά η Πιττακή, η Τουρνάκη, η Τασσοπούλου και η μεγάλη Ασπασία Παπαθανασίου;
* Φιλόλογος, κριτικός
Σχολιάζω: Δεν συνηθίζω σ' αυτό εδώ το ιστολόγιο να πολιτικολογώ, αλλά ο Διονύσης Σαββόπουλος ήταν, είναι και θα είναι ένας διανοούμενος καλλιτέχνης που δεν σ΄αφήνει ν' αγιάσεις. Πάντα επεδίωκε και πάντα θα επιδιώκει η δουλειά του, οι όποιες εκφράσεις της δημιουργικότητάς του να έχουν σχέση, για να μην πω να επεμβαίνουν, στην εκάστοτε επικαιρότητα. Ως εδώ κανένα πρόβλημα.
Αν έχω κάποιο προβληματισμό να καταθέσω, είναι αυτός που έχει να κάνει με τη συνεπή ή ασυνεπή στάση ανάμεσα στις διάφορες περιόδους της ζωής του (και του εκάστοτε δημόσιου λόγου που διακήρυξε) καθώς και με τη συνέπεια λόγων και έργων. Η ιδεολογικοπολιτική του διαδρομή από τον κοινωνικοπολιτικά "άστεγο" τροβαδούρο των δεκαετιών του '60 και '70 ("Χατζιδάκια μ', Θεοδωράκια μ' εσείς τρώτε και πίνετε / και μένα με τρώει η αρκούδα"), στην ελληνοορθοδοξία ("των ελλήνων οι κοινότητες φτιάχνουν άλλο γαλαξία") με φιλομητσοτακικό άρωμα και από κει στο "εκσυγχρονιστικό μπλοκ" των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 (όπου συμμετείχε στις τελετές λήξης με ακατανόμαστους "καλλιτέχνες" και πολιτικούς) και στα γενέθλια με τούρτες απ' όπου ξεπηδούσαν Καλομοίρες πλαισιωμένες από Φυντανίδηδες και Λευτεροπαπαδόπουλους μέχρι το σημερινό κούνημα του δάχτυλου με απολογισμούς για σούσι. πούρα και τζιπούρες που μας οδήγησαν στην καταστροφή είναι χαρακτηριστική μιας και μόνης ιδιότητας: του καιροσκοπισμού του. Έτσι το να του καταμαρτυρεί ασυνέπεια καλλιτεχνική ο κ. Γεωργουσόπουλος, ασυνέπεια ανάμεσα σε καλλιτεχνικές διακηρύξεις περί των Αριστοφανικών παραστάσεων και στη δική του είναι πραγματικά σαν να ψάχνεις ψύλλους στ' άχυρα. Θα έλεγα ότι αντίθετα διακρίνεται για τη συνέπεια στον καιροσκοπισμό του. Και ενάντιος στις προσθήκες (τώρα θυμάμαι με λύπη την έξοχη "ανάγνωση" που είχε κάνει στον άλλο Αριστοφάνη των "Αχαρνέων" του, αλλά τότε διεκδικούσε την αυτονομία του απέναντι σε όλους και σε όλα τα πολιτικά και καλλιτεχνικά "μαγαζιά" - κόμματα και καλλιτεχνικούς θεσμούς και οργανισμούς) αλλά και πρόσθετος δασκαλίστικος ενοχοποιητικός, προς τους ανεύθυνους, λόγος. Ο Θόδωρος Πάγκαλος στον Αριστοφάνη. Το είδαμε κι αυτό...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου