"Το δράμα του αρχαίου δράματος" γράφει ο ΤΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ "Καθημερινή", 23/7/2014

 .........................................................

 

Το δράμα του αρχαίου δράματος

γράφει ο ΤΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ

"Καθημερινή", 23/7/2014

Το πρόβλημα με το αρχαίο δράμα είναι πως πρόκειται για αρχαίο δράμα. Ενα είδος θεάτρου που οικοδομήθηκε με εκφραστικούς κώδικες οι οποίοι δεν έχουν καμία σχέση με τους δικούς μας. Ξεκινώντας από το πολύ απλό ότι παιζόταν στο φως της ημέρας, ενώ για μας είναι απαραίτητος ο τεχνητός φωτισμός και φτάνοντας ώς τα πιο πολύπλοκα, τα προσωπεία, τους κοθόρνους ή τον έμμετρο λόγο. Ηταν τόσο δεμένο με τη ζωή της Αθήνας τον 5ο αιώνα π.Χ. ώστε να μην υπάρχει έργο που γράφτηκε αργότερα, εκτός από τη Νέα Κωμωδία και τις απομιμήσεις τραγωδιών από τον Σενέκα στη Ρώμη. Και να μη γνωρίζουμε κανέναν μεγάλο δραματουργό εκτός Αθηνών. Παρ’ όλα αυτά όμως πρόκειται για δράμα. Κοινώς ο σκηνοθέτης που θα αποφασίσει να ασχοληθεί μαζί του οφείλει να αναπαραστήσει δράση, μια δράση η οποία εκτυλίσσεται με εκφραστικούς κώδικες εντελώς ξένους προς τους δικούς μας. Ο Τζορτζ Στάινερ, όταν γράφει το αριστούργημά του «Οι Αντιγόνες» δεν αντιμετωπίζει τα ίδια προβλήματα με τον οποιονδήποτε σκηνοθέτη ή wannabe σκηνοθέτη, ο οποίος μαζεύει έναν θίασο για να ανεβάσει αρχαίο δράμα.
Χρόνια τώρα, κάθε φορά που διάβαζα το πρόγραμμα του φεστιβάλ Επιδαύρου, αναρωτιόμουν ποιες προθέσεις κρύβονταν πίσω από την επιλογή των έργων. Ηταν καλλιτεχνικές ή μήπως είχαν να κάνουν με το μικροκλίμα της θεατρικής μας επαρχίας; Γιατί ένας σκηνοθέτης διάλεγε τον Φιλοκτήτη και ο άλλος τις Φοίνισσες; Εκρινε πως ο Φιλοκτήτης θα τον βοηθήσει να πει αυτά που ήθελε να πει ή μήπως του ταίριαζε η μετάφραση, ή ήθελε να τα έχει καλά με τον μεταφραστή ο οποίος ήταν και κριτικός; Κάπου ανάμεσα στην αναφορά του Ευριπίδη στο βιογραφικό και την επιχορήγηση η Επίδαυρος είχε μετατραπεί σε τουρκομπαρόκ αποτυχημένο τουριστικό πανηγύρι κατάλληλο μόνον για το life style της πρώτης σειράς και την ανθυποποιότητα της τηλεόρασης. Το σημαντικότερο μέρος της παράστασης παίζεται μετά την παράσταση, στις ταβέρνες της περιοχής, όπου διεξάγονται τα δράματα των συγχαρητηρίων και της αλληλοϋπονόμευσης. Γιατί κατά τα λοιπά το αρχαίο δράμα δεν δείχνει να αφορά κανέναν ως αρχαίο και ως δράμα. Τα δε Εθνικά Θέατρα το αντιμετωπίζουν με το ίδιο ενδιαφέρον που αντιμετωπίζει ο κάθε δημόσιος υπάλληλος το δημόσιο συμφέρον, κοινώς ως μια πιεστική υποχρέωση.
Ομως, παρ’ όλα αυτά δεν μπορώ να ξεχάσω πως μία από τις σημαντικότερες παραστάσεις του σύγχρονου θεάτρου μας ήταν οι «Ορνιθες» του Αριστοφάνη με την υπογραφή του Κουν, του Τσαρούχη και του Χατζιδάκι. Τι είχαν αυτοί που δεν έχουν οι σημερινοί; Κατ’ αρχάς δεν προσπαθούσαν να εντυπωσιάσουν όπως μια ολόκληρη νέα γενιά σκηνοθετών οι οποίοι αλλάζουν φύλο στα πρόσωπα και φώτα στα έργα γιατί δεν ξέρουν από πού να τα πιάσουν -όπως γράφει ο Νίκος Δήμου στο protagon- βάζουν γυναίκα να παίξει τον Προμηθέα και νομίζουν ότι πρωτοπορούν. Δεύτερον είχαν οι ίδιοι τόσο ισχυρή καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία ώστε να σέβονται το κείμενο του Αριστοφάνη χωρίς να χάνουν τον δικό τους χαρακτήρα. Τα κείμενα αυτά είναι στιβαρά, σκληρά και αντιστέκονται στις ευκολίες της ευκαιριακής έμπνευσης.
Η Επίδαυρος θα πρέπει να αποσυνδεθεί από την τουριστική εκμετάλλευση και τις ταβέρνες της γύρω περιοχής αν πραγματικά επιθυμούμε να αναδείξουμε την αξία της, την αξία ενός από τους ωραιότερους τόπους στον κόσμο. Μόνον αν μετατραπεί σε διεθνές θεατρικό εργαστήριο αρχαίου δράματος θα μπορέσει να σταθεί στο ύψος της. Κοστίζει; Σίγουρα κοστίζει, όπως κοστίζουν και οι βιβλιοθήκες και όπως κοστίζει η ποιότητα. Ομως η ανάπτυξη δεν θα έρθει ούτε από τη θλιβερή κουρελαρία της Μυκόνου, ούτε από τους τυχάρπαστους διευθυντές των Εθνικών Θεάτρων οι οποίοι νομίζουν ότι το δημόσιο συμφέρον ταυτίζεται με τη σφραγίδα που τους παραχώρησαν.